Atopowe zapalenie skóry u psa – przyczyny, żywienie, leczenie

Atopowe zapalenie skóry może dotknąć każdego psa. Jego przyczyną mogą być zarówno alergeny środowiskowe, jak i podawana psu karma. Faktem jednak jest, że istnieje duża liczba ras psów, które wykazują genetycznie uwarunkowaną podatność na zapadanie na AZS. Jakie to rasy? Czy można im pomóc?

 

 

SPIS TREŚCI

1. Czym jest AZS, czyli atopowe zapalenie skóry u psa?

2. Przyczyny atopowego zapalenia skóry u psów

3. Atopowe zapalenie skóry a rasy psów

4. Jak dochodzi do atopowego zapalenia skóry

5. Objawy atopowego zapalenie skóry

6. Atopowe zapalenie skóry – rozpoznanie

7. Rozpoznanie różnicowe w atopowym zapaleniu skóry

8. Czy atopowe zapalenie skóry to problem sezonowy?

9. AZS a badania alergiczne

10. Leczenie atopowego zapalenia skóry u psów

11. Cyklosporyna a w leczeniu atopowego zapalenia skóry u psa

12. Prace nad polskim lekiem na AZS

13. Żywienie psa przy atopowym zapaleniu skóry

Data publikacji: 23 październik 2023

Czym jest AZS, czyli atopowe zapalenie skóry u psa?

Źródło: https://pixabay.com/pl/photos/bokser-pies-portret-zwierz%C4%85t-1403829/ 

Atopowe zapalenie skóry jest genetycznie uwarunkowaną chorobą zapalną i świądową skóry, charakteryzującą się występowaniem zmian w określonych miejscach skóry. Do reakcji alergicznej dochodzi przede wszystkim po kontakcie z alergenami środowiskowymi, ale choroba może być również wywoływana przez kontakt z alergenami pokarmowymi.

Występujące u psa zmiany skórne związane są z wytwarzaniem przez chorego osobnika przeciwciał klasy IgE, skierowanych przeciwko alergenom ze środowiska.

P. Prelaud wskazuje, że definicję tę można poszerzyć o nadwrażliwość pokarmową, co w praktyce uniemożliwia dokonania rozróżnienia na atopowe zapalenie skóry wywołane przez alergeny pokarmowe i alergeny wziewne.

Z uwagi na to, że liczba postaci atopowego zapalenia skóry, jak i jego przyczyn jest bardzo duża, to w medycynie ludzkiej wprowadzono już termin „zespołu atopowego zapalenia skóry”.

Problem atopowego zapalenia skóry jest prawdopodobnie znacznie większy niż wskazują ostrożne szacunki, według których dotyka ono 10% populacji psów. W niektórych źródłach mowa nawet o 30% populacji psów, u których występują objawy, jak przy AZS.

Przyczyny atopowego zapalenia skóry u psów

Etiopatogeneza atopowego zapalenia skóry został ograniczona do występowania uczulenia na alergeny wziewne, wobec tego choroba może być spowodowana przez wiele różnych czynników, zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych.

Wśród czynników wewnętrznych występują:

• Determinizm genetyczny – u niektórych ras psów zaobserwowano silną reakcję ze strony IgE pod wpływem uczulania w warunkach doświadczalnych, a u niektórych nie. Predyspozycje rasowe różnią się w zależności od kraju. Do ras, które wskazuje się w Ameryce, Europie i Japonii, które mają predyspozycje do AZS, należą: shar pei, foksterier, jack russell terrier, labrador, buldog francuski, west highland white terrier, bokser, czy dalmatyńczyk.
• Odpowiedź immunologiczna – cechą szczególną psów z atopowym zapaleniem skóry jest silna odpowiedź immunologiczna typu IgE pod wpływem kontaktu z alergenami (więcej o zasadzie powstawania tej odpowiedzi w dalszej części artykułu).
• Zaburzenia w funkcjonowaniu bariery naskórka – obecnie coraz więcej uwagi przykłada się do funkcji bariery skórnej. U psów z AZS często występuje zaburzenie funkcjonowania bariery wodno-lipidowej naskórka, co powodują większą utratę wodę i ułatwia przyleganie do skóry czynników zakaźnych (gronkowców, Malassezia).

Wśród czynników zewnętrznych AZS u psów wskazuje się:

• Atopeny – są to alergeny, które wywołują uczulenia u osobników z atopią – mogą to być zarówno alergeny wziewne, jak i alergeny pokarmowe.
• Inwazje pcheł – same ugryzienia pcheł mogą, przez działanie superantygenów obecnych w ślinie, być przyczyną nasilenia objawów atopowego zapalenia skóry u psów.
• Gronkowce – z uwagi na problemy w funkcjonowaniu bariery wodno-lipidowej naskórka gronkowce mogą namnażać się na powierzchni skóry i zachowywać, jak superantygen, powodując powstawanie reakcji uczuleniowych.
• Malassezia – drożdżaki z rodziny Malassezia w łatwością kolonizują skórę psów z AZS, co prowadzi do odpowiedzi IgE na antygeny tych drożdży, co prowadzi z kolei do silniejszego świądu.

Atopowe zapalenie skóry a rasy psów

Źródło: https://pixabay.com/pl/photos/pies-psi-dalmaty%C5%84ski-oczy-zwierz%C4%85t-7199702/ 

Według badań naukowych istnieje genetyczny determinizm – pewna predyspozycja rasowa, która przekłada się na występowania atopowego zapalenie skóry. Wśród ras szczególnie podatnych na tę chorobę wymienia się:

• Bulteriery
• Buldogi
• mopsy
• Terriery – szczególnie West Highland White Terriery
• Boksery
• Retrievery
• Owczarki niemieckie
• Sznaucery
• Setery
• Lhasa apso
• Shar-Pei
• Bichon frise
• Dalmatyńczyki

Jak dochodzi do atopowego zapalenia skóry

Według wstępnych badań, alergen, który wnika przez skórę, wychwytywany jest przez immunoglobuliny IgE – ten rodzaj przeciwciał odpowiedzialny jest przede wszystkim za powstawanie reakcji anafilaktycznych – związane na błonie komórkowej komórek Langerhansa. Komórki te dostają się do skóry właściwej, prezentując antygen limfocytom T, co prowadzi do odpowiedzi układu odpornościowego. Immunoglobuliny IgE łączą się z receptorami na powierzchni komórek tucznych i bazofilów, doprowadzając do uaktywnienia przeciwciał, w wyniku czego dochodzi do uwolnienia chemicznych mediatorów zapalenia, które prowadzą do wywołania zapalenia skóry i świądu.

Objawy atopowego zapalenie skóry

U niemal 75% psów pierwsze objawy AZS pojawiają się między 6. miesiącem życia, a 3. latami. Atopowe zapalenie skóry może występować w trzech postaciach:

• Postać typowa AZS – zmiany obejmują uszy, wargi, obszar wokół powiek, plecy, pachwiny, krocze, część brzuszną szyi bądź obszar między kończyną przednią a klatką piersiową. W przypadku pojawienia się tych objawów mowa o tzw. mapie atopika;
• Postać atypowa AZS – ma przede wszystkim charakter miejscowy i może objawiać się w postaci zapalenia ucha zewnętrznego; obustronnego zapalenia przestrzeni między palcami; rogowacenia skóry w przestrzeniach między sutkami; utraty sierści w fałdach łokciowych, kolanowych i pachwinowych.
• Postać uogólniona AZS – to długotrwała choroba, która prowadzi do zmian na powierzchni skóry całego ciała, którym towarzyszy bardzo silny świąd. W wyniku tego dochodzi do wielu infekcji wtórnych.

Typowe objawy, które powinny zaniepokoić opiekuna to ciągłe drapanie, z uwagi na świąd, rumienie na skórze, obrzęki i utrata włosów. Należy również pamiętać, że następstwem uporczywego drapania są zwykle uszkodzenia skóry, które prowadzą do wtórnych zakażeń bakteryjnych i grzybiczych.

Atopowe zapalenie skóry – rozpoznanie

W celu rozpoznania atopowego zapalenia skóry w ciągu ostatnich dekad powstało wiele schematów diagnostycznych, a wiele z nich zostało stworzonych poprzez przyjęcie rozwiązań stosowanych w medycynie ludzkiej. Posługując się kryteriami Prelouda, przy wystąpieniu co najmniej 3. kryteriów podstawowych, można rozpoznać AZS w niemal 80% przypadków.

Wśród kryteriów podstawowych znajdują się:

• Wystąpienie objawów w wieku od 6. miesięcy do 3. lat
• Świąd ustępuje pod wpływem kortykosteroidów
• Obustronne zapalenie skóry w przestrzeni międzypalcowej
• Zaczerwienienie wewnętrznej powierzchni małżowiny usznej
• Zapalenie skóry okolicy warg

W praktyce klinicznej stosuje się również kryteria według Willemsego, tj.:

• Kryteria większe główne:

• występowanie świądu
• umiejscowienie zmian na twarzy i/lub obwodowych odcinkach kończyn
• lichenizacja powierzchni zginaczowej stępu lub prostownikowej nadgarstków
• przewlekłe lub nawracające zapalenie skóry
• występowanie podobnych objawów w przeszłości
• predyspozycja rasowa lub rodzinna

• Kryteria mniejsze poboczne:

• pojawienie się objawów przed 3. rokiem życia
• rumień na skórze twarzy i zapalenie warg
• bakteryjne zapalenie spojówek
• powierzchowne ropne gronkowcowe zapalenie skóry
• nadmierna potliwość
• dodatni wynik próby śródskórnej
• wzrost poziomu swoistych dla alergenu przeciwciał IgE lub IgG

Rozpoznanie różnicowe w atopowym zapaleniu skóry

Istnieje możliwość, że widoczne objawy powodowane są innymi czynnikami, niż tymi z kryteriów Prelouda lub Willemsego, dlatego w przypadku rozpoznania koniecznie wykluczyć należy: pasożyty zewnętrzne; zakażenia skóry, którym nie towarzyszyły uszkodzenia skóry.

Czy atopowe zapalenie skóry to problem sezonowy?

Psy reagujące alergicznie na roztocza kurzu domowego narażone są na występowanie objawów atopowego zapalenia skóry całorocznie – by zminimalizować nasilenie objawów konieczna jest stała i bardzo częsta higiena otoczenia zwierzęcia.

Zwierzęta wrażliwe na pleśnie i grzyby mogą reagować intensywniej w okresie jesiennym i wiosną, gdy pora deszczowa sprzyja większej wilgotności podłoża.

Alergeny wziewne w postaci pyłków traw, drzew, kwiatów i krzewów mogą wyzwalać objawy AZS od wiosny do wczesnej jesieni.

Jeżeli rasa podatna jest na więcej niż jedną grupę alergenów, to objawy AZS mogą występować u zwierzęcia nawet przez cały rok.

AZS a badania alergiczne

Celem badań alergicznych nie jest rozpoznanie atopowego zapalenia skóry, a określenie sposobu prowadzenie leczenia. Badania takie mogą również pomóc udzielić opiekunowi odpowiedzi na temat rodzaju alergii u jego psa.

Leczenie atopowego zapalenia skóry u psów

W przypadku AZS, które wywoływane jest zwykle przez wiele czynników istotne jest dobranie odpowiedniej metody leczenia oraz współpraca pomiędzy opiekunem – psem – lekarzem weterynarii.

Postać leczenia musi być również dostosowana do stopnia ciężkości objawów:

• Minimalne objawy wymagają comiesięcznej kontroli na obecność pcheł; przeprowadzenie diety eliminacyjnej oraz stosowania leczniczych środków do pielęgnacji skóry;
• W postaci łagodnej AZS stosuje się zwykle miejscowe kortykosteroidy, wielonienasycone kwasy tłuszczowe oraz leki przeciwhistaminowe;
• Typowa postać AZS z przejściowymi zaostrzeniami wymaga antybiotykoterapii; leków przeciwgrzybiczych i/lub kortykosteroidów;
• Typowe nawracające AZS wymaga antybiotykoterapii; leków przeciwgrzybiczych i/lub kortykosteroidów oraz immunoterapii swoistej w przypadku niepowodzenia cyklosporyny;
• Ciężkie, utrzymujące się stale AZS wymaga długotrwałego, rygorystycznego podawania leków o działaniu przeciwzakaźnym, cyklosporyny oraz swoistej immunoterapii.

Cyklosporyna A w leczeniu atopowego zapalenia skóry u psa

Cyklsporyna A to jeden z niewielu leków, dopuszczonych do stosowania w leczeniu AZS. Jego zadaniem jest hamowanie reakcji nadwrażliwości typu natychmiastowego i reakcji typu opóźnionego.

Można zastosować dwa sposoby kuracji:

1. 5 mg/kg m.c./dzień przez 4-6 miesięcy i zaprzestać podawanie, aż do nawrotu objawów
2. 5 mg/kg m.c./dzień przez 1-2 miesiące, a następnie stopniowo zmniejszać dawki

Prace nad polskim lekiem na AZS

W tym miejscu należy również nadmienić, że Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni Psów i Kotów UPWr wraz z wrocławską spółką biotechnologiczną Bioceltix prowadzi badania kliniczne nad nowym lekiem na AZS. Ma on działanie zarówno objawowe, jak i przyczynowe. Lek oparty jest na immunomodulujących właściwościach mezenchymalnych komórek macierzystych, a wyniki badań powinny być dostępne do końca 2023 roku.

Żywienie psa przy atopowym zapaleniu skóry

Już od przeszło 30. lat kwasy tłuszczowe n3 i n6 stosowane są z pozytywnym skutkiem w leczeniu atopowego zapalenia skóry. Suplementacja NNKT pozwala na obniżenie dawek glikortykosteroidów.

W jednym z badań udowodniono, że karma bogata w ryż i jagnięcinę doprowadziła do zmiany profilu kwasów tłuszczowych w osoczu i skórze u wszystkich badanych psów, co spowodowało złagodzenie świądu. Po odstawieniu karmy objawy świądu powróciły w ciągu 3-14. dni.

Pozytywną funkcją kwasów n3 i n6 jest odbudowywanie równowagi funkcjonowania bariery wodno-lipidowej na powierzchni skóry. Efekt ich podawania jest jednak zwykle zauważalny po co najmniej 2. miesiącach podawania.

Dobrym uzupełnieniem terapii może być stosowanie preparatów ziołowych, wytworzonych z aktinidii ostrolistnej, udowodniono, że ma ona działanie łagodzące objawy AZS.

Również witamy mogą mieć wpływ na stan kliniczny psów z atopowym zapaleniem skóry. Dla przykładu: witamina E posiada właściwości przeciwutleniające, dlatego warto stosować ją jako dodatek do kwasów tłuszczowych n3 i n6.

Warto również zwrócić uwagę na związek pomiędzy AZS a uczuleniem na pokarmy. Alergeny pokarmowe mogą bowiem wyzwalać i nasilać objawy kliniczne. W takim przypadku zalecane jest sięgnięcie po monobiałkową, bezzbożową karmę o źródle białka zwierzęcego, którego pies wcześniej  nie jadł.

Z uwagi na to, że roztocza również mogą być impulsem do wyzwolenia AZS należy pamiętać, że karma, która zostanie nimi zanieczyszczona również może wykazywać takie właściwości. Z tego względu ważne jest, by przechowywać karmę w pojemniku zabezpieczającym pokarm przed dostępem wilgoci, kurzu i najlepiej światła dziennego.

---

Szukasz hipoalergicznej karmy dla psa?

Sprawdź: Monobiałkowa karma z jagnięciną

---

Bibliografia

A. Mirowski, Żywienie a atopowe zapalenie skóry u psów, „Życie weterynaryjne”, 2014/89(4).

P. Prelaud, Choroby alergiczne psów, Wyd. Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2010.

M. Szczepanik, Ł. Adamek. P. Wilkołek, Diagnostyka atopowego zapalenia skóry u psów oraz ocena obrazu klinicznego choroby, „Życie weterynaryjne”, 2010/85(4).

Naukowcy UPWr badają nowy lek na atopowe zapalenie skóry u psów, upwr.edu.pl/aktualnosci/naukowcy-upwr-badaja-nowy-lek-na-atopowe-zapalenie-skory-u-psow-3898.html (dostęp: 25.07.2023 r.).