Jak wychować szczeniaka – SPRAWDŹ 8 ZASAD
Najwięcej czasu i pracy wychowawczej wymagają szczenięta. Najistotniejszym okresem z punktu widzenia edukacji jest pierwsze 4-5 miesięcy życia psa. Czas ten trzeba poświęcić na naukę zasad panujących w domu i na spacerach. Lekcje szczenięcia muszą być krótkie i urozmaicone. Szczenięta należy uczyć w 2. seriach w ciągu dnia, trwających po 5 minut, przy użyciu wzmocnień pozytywnych. Nie należy też skupiać się w ciągu dnia wyłącznie na jednej umiejętności. Psy są bardzo elastyczne i mogą się uczyć kilku rzeczy na raz, lecz nie w przesadnie długich sekwencjach.
SPIS TREŚCI
2. Jak wychować szczenię – zasad nr 1: Właściwa chwila
3. Jak wychować szczenię – zasada nr 2: Powtórzenia
4. Jak wychować szczenię – zasad nr 3: Konsekwencja
5. Jak wychować szczeniaka – zasada nr 4: Wzmocnienia negatywne
6. Jak wychować szczeniaka – zasada nr 5: Nauka przez skojarzenia
7. Jak wychować szczeniaka – zasad nr 6: Nauka komend
8. Jak wychować szczeniaka – zasad nr 7: Generalizacja
9. Jak wychować szczeniaka – zasad nr 8: Bodźce pomostowe, markery
10. Czego uczyć szczenię i kiedy
Data publikacji: 21 września 2023
Proces nauki szczeniaka
Źródło: https://pixabay.com/pl/photos/pies-szczeniak-owczarek-australijski-4534463/
Wychowanie szczeniaka wymaga od opiekuna wkładu pracy, cierpliwości i konsekwencji. Małe psy, podobnie jak ludzie, uczą się na swoich błędach i ciągłym próbowaniu. Każda sytuacja zakończona sukcesem sprawia, że szczenię w sytuacji o podobnym kontekście zachowa się tak samo. Analogicznie, jeśli podjęta przez psa strategia nie działa lub efekt nie należy do przyjemnych, to zapewne w przyszłości, będzie on mniej chętnie z niej korzystał. Warunek jest jeden, aby coś było wzmocnieniem pozytywnym lub wzmocnieniem negatywnym, to skutek danego działania musi być rzeczywiście przyjemny lub nieprzyjemny dla psa. Psy potrafią na chłodno przekalkulować, co im się opłaca, a co nie. Nagradzając szczenię smakołykiem za przyjście na komendę, podczas gdy pies wie, że zaraz zostanie odciągnięty od zabawy i wróci do domu, nie jest dobrą metodą. Dla psa powrót do domu jest ostatecznie karą, a nie nagrodą.
Jak wychować szczenię – zasad nr 1: Właściwa chwila
Nagradzać szczenię należy natychmiast po pozytywnej reakcji. Właściwym momentem jest 1-2. sekunda po fakcie. Smakołyk podany dopiero w domu, będzie miłym wzmocnienie dla psa, ale zwierzę nie będzie wiedziało, za co go otrzymało. Dla szczeniaka istnieje tylko tu i teraz, a więc pies zapamięta, że wszedł za opiekunem do pokoju i za to właśnie został nagrodzony.
Szukasz smakołyków dla szczeniaka do nauki?
Sprawdź: Naturalne i hipoalergiczne przysmaki z jagnięciny
Jak wychować szczenię – zasada nr 2: Powtórzenia
Wielokrotnie powtarzane zachowania po prostu się utrwalają, dlatego opiekunowie muszą wykazać się cierpliwością. Nauka postępuje szybciej, jeśli bodziec jest bardzo intensywny, szczególnie dotyczy to przeżywania negatywnych emocji. Pojedynczy i silny bodziec może niestety wywołać fobię, np. pies, który na pierwszej wizycie u weterynarza doznał bólu, będzie panikował już podczas każdej kolejnej wizyty.
Jak wychować szczenię – zasad nr 3: Konsekwencja
To jedna z najważniejszych zasad w wychowaniu psa. Dla opiekuna oznacza to tyle, że każde powtarzające się zachowanie musi generować, za każdym razem, takie same skutki. Szczeniak nie nauczy się niczego, jeśli za każdym razem jego identyczne zachowanie będzie spotykało się z różną reakcją, tj. raz na psa nakrzyczysz za spanie na fotelu, a drugim razem, pies leżąc na fotelu zostanie pogłaskany i zostawiony na dalsza drzemkę. Ważne jest, aby zasady były przestrzegane także w trakcie twojej nieobecności, tj. przez wszystkich członków rodziny.
Łatwiej i skuteczniej jest uczyć przez nagradzanie, gdyż nagrody mogą pojawiać się nieregularnie, a nadal będą dla psa przyjemnym, choć nieoczekiwanym przypadkiem. Jeśli jednak pies przewalczy swoje choć raz, to jest to dla niego zachęta, a więc sukces, który sprawi, że będzie próbował robić to częściej.
Jak wychować szczeniaka – zasada nr 4: Wzmocnienia negatywne
Wzmocnienia negatywne, to forma „nagradzania”, polegająca na ustąpieniu negatywnych konsekwencji dla psa po zmianie jego zachowania. Przykładem może być pies, który chce iść w innym kierunku niż opiekun. Pies będzie odczuwał negatywne konsekwencje tego uporu w postaci nieprzyjemnego naprężenia obroży na jego szyi. Konsekwentny opiekun trzyma smycz naprężoną oporem psa, tak długo aż pies ustąpi i pójdzie w kierunku wyznaczonym przez opiekuna. Nagrodą dla psa jest odciążenie jego szyi, a więc przerwanie nieprzyjemnego stanu.
Jak wychować szczeniaka – zasada nr 5: Nauka przez skojarzenia
Źródło: https://pixabay.com/pl/photos/pies-szczeniak-kaganiec-zwierz%C4%99-613927/
Psy nie tylko uczą się przez bezpośrednią obserwację następstw swoich zachowań, ale także przez skojarzenia. Pies potrafi łączyć fakty i przewiduje, że jeśli dane doznania zmysłowe następują zawsze w tej samej kolejności, to może przewidywać, co nastąpi zaraz po nich i dzięki temu może odpowiednio zareagować. Są to doznania lubiane i nielubiane przez psa. Przykładem takiego zachowania są rytuały spacerowe, np. picie porannej kawy, po której idziesz na spacer z czworonogiem. Pies wie, że jak ją wypijesz, to wyjdzie na spacer, dlatego, zanim jeszcze odstawisz filiżankę, pies już zaczyna podbiegać i szturchać cię łapą. Podobnie może być z kąpielą, czy szczotkowaniem, jeśli pies zobaczy, że wyciągasz akcesoria kąpielowe, już wie, co nastąpi za chwilę i już może się chować pod stołem.
Jak wychować szczeniaka – zasad nr 6: Nauka komend
Nauka komend wygląda nieco inaczej. Nauka ta przebiega z użyciem słów, gestów lub dźwięków, bądź łączy te elementy. Znaki wizualne (gesty dłońmi, głową czy skręt ciała) są dla psów w każdym wieku lepiej przyswajane i zapamiętywane. Aby pies mógł wykonać komendę, musi nastąpić reakcja w wyniku skojarzenia. Skojarzenie buduje się powtarzaniem komendy zawsze z takim samym gestem, a jej utrwalenie, gdy komenda i reakcja na nią następuje wspólnie.
Jak wychować szczeniaka – zasad nr 7: Generalizacja
Generalizacja to część nauki, do której dąży każdy opiekun, czyli aby pies wykonywał polecenie zawsze, tylko w różnych warunkach, bez względu na to, czy masz przysmaki, czy nie, czy masz zajęte ręce, czy stoisz blisko niego, czy daleko. W każdej możliwej sytuacji pies wie, że dana komenda ma być wykonana. U szczeniąt ta umiejętność przychodzi z czasem, dlatego na samym początku musisz nauczyć psa skupienia na poleceniach, ignorowania rozproszeń i generalizowania nabytej wiedzy.
Jak wychować szczeniaka – zasad nr 8: Bodźce pomostowe, markery
Jak już wiadomo, psy uczą się przez skojarzenia, które można wykorzystać, zapowiadając sygnałami nagrodę lub karę. Sygnały te nazywane są bodźcami pomostowymi lub markerami. To one pozwalają opiekunom rozwiązać problem wymierzania kary lub nagrody w ściśle określonych sytuacjach.
Wyróżnia się markery:
1. Negatywne - słowo „nie”, które zastosowane na początku z rzeczywistą karą z czasem samo ją zastąpi i kara nie będzie musiała wystąpić. Słowo ma być dla psa ostrzeżeniem, a poprzez prawidłową na nie reakcję zwierzę unika właściwej kary.
2. Pozytywne - słowna pochwała, uśmiech, pieszczoty lub użycie klikera. Szczenięta bardzo szybko uczą się, że przyjemności spływające od człowieka często poprzedzone są przyjaznym tonem, miłymi słowami, a psia radość pojawia się już, gdy używasz pochwał. Pochwały pozytywne muszą jednak kończyć się pokryciem w postaci rzeczywistej nagrody, odwrotnie niż w przypadku markerów negatywnych. Nagroda musi być wartościowa dla psa, a na wybrany sygnał pies powinien wręcz drżeć z radości na jej oczekiwanie. Jego siła jest bardzo ważna, gdyż jeśli nagroda jest licha to z czasem stanie się dla psa obojętna.
Czego uczyć szczenię i kiedy?
1. Między 8. a 9. tygodniem życia przyzwyczaja się szczeniaka do nowego domu. Pierwsze 2 dni to okres oswojenia się z nową sytuacją. Szczeniak poznaje nowy dom, zapachy wszystkich domowników. Po tym czasie zabierz szczenię na krótkie wyjścia po najbliższej okolicy. Stopniowo wprowadza się zasady czystości i zasady obowiązujące w domu. Jest to też czas na wspólne zabawy, karmienie z ręki, naukę imienia czy pieszczoty. To także czas na przyzwyczajenie do szelek i smyczy, a także na poznanie samochodów, rowerów i innych środków transportu.
2. Między 10. a 16. tygodniem życia budują się zachowania społeczne, a więc przyzwyczajanie do otoczenia. W dalszym ciągu postępować powinien proces nauki czystości, pogłębiane powinny być więzi ze szczenięciem, wprowadzony powinien być zakaz gryzienia przedmiotów nieprzeznaczonych do tego celu. Szczeniak powinien zostać nauczony komendy przywołania. Przyzwyczaj psa do zabiegów pielęgnacyjnych tj. dotykania uszu, mycia zębów czy przycinania pazurów. Utrwalaj z psem chodzenie na smyczy, kontynuuj naukę podstawowych komend. Okres ten powinien być także czasem oduczania zachowań łowieckich i nauki zostawania samodzielnie w domu.
3. Między 4. a 6. miesiącem życia powoli znika szczenięca łagodność, pies zaczyna być bardziej samodzielny i aktywniejszy. W tym czasie pies musi być już oswojony z otoczeniem i życiem w grupie. Na tym etapie nie wprowadzaj nowych umiejętności, tylko szlifuj i rozbudowuj te, które zostały już wprowadzone tj. oduczanie polowania, pogoni za ruszającymi się obiektami, odpowiedniego zachowania wobec gości czy innych psów na spacerach, utrwalaj komendę przywołania czy w dalszym ciągu przyuczaj psa do zostawania samodzielnie w domu.
4. Między 6. a 12. miesiącem życia pies dojrzewa. Na tym etapie pies może intensywniej niż dotychczas przejawiać cechy charakteru typowe dla danej rasy np. brak tolerancji wobec samców przy psach, polowanie na ptaki itp. Cały czas należy powtarzać utrwalone już komendy i zachowania. Liczba atrakcji dla psa w ciągu dnia musi się zwiększyć, aby zwierzę nie miało czasu i siły na psoty. Opiekun musi uzbroić się w cierpliwość, gdyż najczęściej właśnie w tym okresie czuje, że pies niczego się nie nauczył. Nie jest to prawdą, lecz na pewien czas trzeba obniżyć własne oczekiwania wobec psa.
5. Między 1. a 2. rokiem życia okres buntu mija, a pies ostatecznie kształtuje swój charakter. Praca z psem staje się znacznie przyjemniejsza. Pies, który skończył rok, jest bardziej wytrzymały, skłonny do większego wysiłku i może zacząć uprawiać sport. U psów przejawiających instynkt terytorialny, ujawnia się silniejsza potrzeba strzeżenia i obrony, a więc ujawniają się umiejętności, które można wykorzystać. U samców wzmaga się potrzeba dowodzenia swoich sił, co może przejawiać się w prowokowaniu sporów z innymi psami.
Bibliografia
S. Winkler, Psy. Przewodnik dla właścicieli, wyd. Bauer-Weltbild Media, Warszawa 2010.
G. Meadows, E. Flint, Poradnik opiekuna Pies, wyd. RM, Warszawa 2012.